ارز ديجيتال چيست؟

ارز ديجيتال (Cryptocurrency) شكل خاصي از پول ديجيتال است كه بر پايه علم رمزنگاري ايجاد شده است. بيشتر ارزهاي ديجيتال براي بهره‌مند شدن از ويژگي‌هاي اساسي مانند غيرمتمركز بودن، شفافيت و تغييرناپذير بودن از بلاك چين استفاده مي‌كنند.

ماهيت غيرمتمركز ارزهاي ديجيتال به اين معني است كه هيچ نهاد، گروه يا سازماني آن‌ها را كنترل نمي‌كند.

كريپتوكارنسي‌ها را مي‌توان به صورت مستقيم و بدون دخالت هرگونه واسطه‌اي در اينترنت به شخص ديگري ارسال كرد. يعني براي ارسال ارزهاي ديجيتال به يكديگر نيازي به افتتاح حساب بانكي، استفاده از خدمات بانك‌ها يا هر سازمان واسطه‌ ديگري نخواهيد داشت.

رمزارزها همانند ريال و دلار پول‌هايي هستند كه با سازوكار مختلفي ايجاد و توزيع مي‌شوند. فرايند خلق برخي از اين پول‌ها مانند بيت كوين با ماينينگ انجام مي‌شود و براي تعدادي ديگر از آن‌ها، تمامي سكه‌ها از قبل به صورت استخراج شده در شبكه قرار مي‌گيرند.

ارزهاي ديجيتال بر روي فناوري‌ دفتركل توزيع شده ساخته‌ شده‌اند كه يكي از محصولات مهم آن، فناوري بلاك چين است. بلاك چين‌هاي عمومي كه اكثر ارزهاي ديجيتال از آن استفاده مي‌كنند، قابليت مشاهده تمامي تراكنش‌ها را چه براي افرادي كه در شبكه حضور دارند و چه براي افراد خارج از شبكه فراهم مي‌كند.

ارز ديجيتال چيست؟

از ديد بسياري بيت كوين اولين ارز ديجيتال حقيقي يا رمز ارزي است كه ايده آن سال ۲۰۰۸ در وايت‌پيپر بيت كوين منتشر و اولين سكه‌هاي آن در سال ۲۰۰۹ استخراج شد؛ هرچند پيش از بيت كوين نيز تلاش‌هاي زيادي براي ساخت يك ارز ديجيتال صورت گرفته بود.

ايده شكل‌گيري ارزهاي ديجيتال از دو مشكل بزرگ «اعتماد به شخص ثالث» و «دوبار خرج كردن» ريشه مي‌گيرد.

هنگامي كه شما از بانك‌ها براي انتقال پول و نگهداري آن استفاده مي‌كنيد، در واقع به آن بانك اعتماد كرده‌ايد. حتي اگر كلي‌تر به ماجرا نگاه كنيد، اعتماد براي پيش بردن بسياري از كارهايتان ضروري است.

مشكل دوبار خرج كردن در سيستم‌هاي مالي كه توسط سرورهاي مركزي با بررسي موجودي‌ها حل شده بود، جلوي افراد را از خرج كردن دوباره‌ي مقدار مشخصي پول مي‌گرفت. اين راهكار به صورت غيرمتمركز در بيت كوين ارائه شد و تمامي افراد با بررسي تاريخچه تراكنش‌ها مي‌توانستند از تقلب كردن سايرين جلوگيري كنند.

بيت كوين به عنوان اولين پول الكترونيكي عرضه شد كه توانسته بود مسئله اعتماد و دوبار خرج كردن را حل كند. ديگر نياز نبود افراد براي انتقال و نگهداري پول به شخص، سازمان، گروه و يا بانكي اعتماد كنند.

مسئله اعتماد نيز نه تنها در انتقالات پولي، بلكه در بسياري از امور ديگر براي انسان‌ها به يك دردسر بزرگ تبديل شده بود. براي همين سيستم عاري از اعتمادي كه بيت كوين ارائه داده بود، در ساير فعاليت‌هاي انساني نيز به كار گرفته شد.

رفته رفته ارزهاي ديجيتال براي حل دغدغه‌هاي متفاوتي به وجود آمدند. به عنوان نمونه اتريوم خود را بستري براي توسعه برنامه‌هاي مختلف و اجراي قراردادهاي هوشمند معرفي كرد و ريپل با نگاه خوشبينانه‌ نسبت به بانك‌ها، بر روي تجديد ساختار ارتباطات بين بانكي و ارائه سيستم پرداختي پرسرعت و كم‌هزينه متمركز شد.

امروزه توكن‌هاي بسياري بر روي بستر ارزهاي ديجيتالي مانند اتريوم، اياس و ترون ساخته شده‌اند كه از قدرت بلاك چين‌هاي اصلي براي اجراي تراكنش‌هايشان بهره مي‌گيرند.

رمزارزها چگونه كار مي‌كنند؟

رمز ارزها براي اجراي تراكنش‌هاي خود، مدل‌هاي مختلفي را به كار مي‌گيرند. به عنوان نمونه بيت كوين از مدل اثبات كار استفاده مي‌كند كه طي آن استخراج‌كنندگان يا ماينرها تراكنش‌ها را تاييد مي‌كنند.

اين مدل‌هاي مختلف در بلاك چين‌ها كه با نام «الگوريتم‌هاي اجماع» يا سازوكارهاي توافق جمعي شناخته مي‌شود، نحوه به اتفاق نظر رسيدن مشاركت‌كنندگان شبكه را در مورد تاييد كردن يا نكردن يك تراكنش در شبكه تعيين مي‌كنند.

تراكنش‌ ارزهاي ديجيتال به صورت همتا به همتا (P2P) عمل مي‌كند و براساس مدل استفاده شده، نياز به واسطه‌ها را از بين مي‌برند.

مسئوليت نظارت بر شبكه ارزهاي ديجيتال و تامين امنيت آن توسط نودها تامين مي‌شود. نودها در شبكه‌هاي مختلف به روش‌هاي مختلفي انتخاب مي‌شوند. براي مثال در بيت كوين، استخراج‌كنندگان يا ماينرها هستند كه اين مسئوليت را بر عهده دارند، در اياس و ترون درباره انتخاب اين نودها راي‌گيري مي‌شود و در شبكه‌هاي اثبات سهام، هر كسي كه بخشي از سكه‌هايش را در شبكه به صورت سهام قفل كرده باشد، مي‌تواند در مورد تراكنش‌ها تصميم‌گيري كند.

ارزهاي ديجيتال چه تفاوتي با پول‌هاي معمولي دارند؟

برخي ويژگي‌هاي منحصر به فرد سبب ايجاد تمايز بين ارزهاي ديجيتال و پول‌هاي معمولي شده است. البته تمام اين ويژگي‌ها در همه ارزهاي ديجيتال وجود ندارد و مي‌توان استثنائاتي را نيز مشاهده كرد.

اولين ويژگي ارزهاي ديجيتال غيرقابل برگشت بودن تراكنش‌هاست. اگر انتقال ارز ديجيتالي را انجام دهيد و تراكنش شما تاييد شود، ديگر نمي‌توانيد آن را برگردانيد و اين كار تنها در صورتي امكان‌پذير خواهد بود كه گيرنده مايل به انجام اين كار باشد. اما اين شيوه در بانك‌ها متفاوت است. اگر شما به اشتباه پولي را به حساب شخصي ديگر انتقال داده باشيد، در نهايت با پيگيري قضايي مي‌توانيد آن را پس بگيريد. اما اگر بيت كوين يا ارز ديجيتال ديگري را اشتباها به آدرس ديگري بفرستيد، بايد بيخيال آن شويد!

دومين ويژگي منحصربفرد ارزهاي ديجيتال ناشناس بودن يا نيمه ناشناس بودن آن‌هاست. آدرس كيف پول‌ها كه همان نقش شماره كارت يا شماره حساب را در حساب‌هاي بانكي دارند، شامل اطلاعات هويتي شما نمي‌شوند. اين آدرس‌ها كه از رشته عبارات حروف و اعداد تشكيل شده‌اند را تنها با بررسي تاريخچه تراكنش‌ها و تحليل‌هاي عميق مي‌توان به هويت افراد پيوند زد. البته برخي ارزهاي ديجيتال پيگيرگريز و حريم خصوصي محور مانند مونرو، زي‌كش و گرين طوري طراحي‌ شده‌اند كه شناسايي هويت را خيلي سخت و تقريبا غيرممكن مي‌كنند.

سومين ويژگي رمزارزها جهاني يا فرامرزي بودن آن‌هاست. ارسال پول به نقاط مختلف دنيا ممكن است با سيستم‌هاي فعلي تا چندين روز طول بكشد ولي ارزهاي ديجيتال اين كار را در عرض چند دقيقه مي‌توانند انجام دهند. ارزهاي ديجيتال محدوديت مرزي نمي‌شناسند و آن‌ها را مي‌توان از هر نقطه‌اي در دنيا به نقطه ديگر فرستاد.

چهارمين ويژگي امنيت ارزهاي ديجيتال است. اين امنيت در مبادلات درون شبكه‌اي توسط قدرت هش به اشتراك گذاشته شده توسط افراد (در سيستم‌هاي اثبات كار) تامين مي‌شود. از طرفي سيستم رمزنگاري كليد عمومي و كليد خصوصي اين امكان را به اشخاص مي‌دهد كه خودشان كنترل پول‌هاي ديجيتالشان را بر عهده بگيرند و شخص ديگري نتواند به آن‌ها دسترسي پيدا كند.

پنجمين ويژگي كه رمزارزها را نسبت به پول‌‌هاي معمولي متمايز كرده، انحصاري نبودن آن‌هاست. افراد براي اينكه بتوانند از شبكه‌هاي ارز ديجيتال مختلفي مانند بيت كوين، اتريوم، لايت كوين و غيره استفاده كنند، نيازي نيست از شخص يا گروه و سازماني اجازه بگيرند. آن‌ها مي‌توانند كل تاريخچه تراكنش‌ها را دانلود كرده و خودشان بدون نياز به كسب اجازه اقدام به ارسال يا دريافت ارز ديجيتال كنند.

انواع ارز ديجيتال

ارزهاي ديجيتال به جز بيت كوين را مي‌توان به دو دسته آلت كوين‌ها و توكن‌ها تقسيم كرد. آلت كوين‌ها يا همان كوين‌ها هر كدام بلاك چين مخصوص خودشان را دارند. بخشي از كوين‌ها از كدهاي اوليه بيت كوين ساخته شده‌اند و يا به اصطلاح فوركي از بيت كوين هستند. اين‌ها با اعمال اصلاحات جزئي در متغيرهايي مانند تعداد سكه‌ها، الگوريتم استخراج، زمان ايجاد بلاك‌ها و غيره از بيت كوين به وجود آمده‌اند.

برخي كوين‌هاي ديگر مانند اتريوم، ريپل و ويوز شبكه خود را بدون استفاده از كدهاي بيت كوين ساخته‌اند. اين بلاك چين‌ها اغلب براي كاربردهاي بيشتري به جز پول ديجيتال ايجاد شده‌اند.

توكن‌ها دسته ديگري از ارزهاي ديجيتال هستند كه بر بستر يك پلتفرم مانند اتريوم يا ويوز و اياس ساخته مي‌شوند. آن‌ها بلاك چين جداگانه‌اي ندارند و براي اجراي تراكنش‌هاي خود از قدرت بلاك چين اصلي كمك مي‌گيرند.

توكن‌ها طي عرضه اوليه سكه يا همان ICOها در ازاي تامين سرمايه جمعي به سرمايه‌گذاران اعطا مي‌شوند. توكن‌ها كاربردهاي مخصوص خودشان را دارند و نمي‌توان آن‌ها را به چشم يك ارز ديد. خود توكن‌ها نيز به دو دسته توكن‌هاي اوراق بهادار و توكن‌هاي كاربردي تقسيم مي‌شوند.

ارزهاي ديجيتال مشهور

در حال حاضر بيش از ۲,۲۰۰ ارز ديجيتال در بازار وجود دارد كه بيشتر آن‌ها پروژه‌هاي مرده يا رهاشده هستند. در طول تاريخ ۱۰ ساله ارزهاي ديجيتال، برخي از آن‌ها از همان ابتداي ورود به بازار جايگاه خود را در رده‌هاي بالاي جدول ارزشمندترين‌ها حفظ كرده‌اند.

بيت كوين

بيت كوين مشهورترين و قديمي‌ترين ارز ديجيتال است كه هميشه در كانون توجهات قرار داشته است. از زمان ساخت اين ارز ديجيتال توسط ساتوشي ناكاموتو بيش از ۱۰ سال مي‌گذرد و از آن زمان تاكنون جايگاه نخست را بين ارزهاي ديجيتال از دست نداده است.

اتريوم

ايده اتريوم در سال ۲۰۱۳ توسط ويتاليك بوترين مطرح شد. عرضه اوليه سكه آن در سال ۲۰۱۴ به وقوع پيوست و شبكه آن در جولاي ۲۰۱۵ راه‌اندازي شد. اتريوم از همان ابتدا با ايده‌هاي نوآورانه ظاهر شد. ارز ديجيتال اين پلتفرم اتر (ether) نام دارد و از اتريوم براي ساخت توكن‌ مي‌توان استفاده كرد.

ريپل

ريپل پلتفرم متن‌بازي است كه براي انجام تراكنش‌هاي ارزان و سريع طراحي شده است. اين سيستم پرداختي در سال ۲۰۱۲ عرضه شد و از پول‌هاي رايج در شبكه خود پشتيباني مي‌كند. ريپل بر روي همكاري با بانك‌ها و توسعه سيستم پرداختي خود تمركز كرده و كوين آن اكس‌آرپي (XRP) نام دارد.

لايت كوين

لايت كوين با هدف پرداخت‌هاي سريعتر، با اعمال تغييراتي بر روي كدهاي بيت كوين توسط چارلي لي ساخته شد. اين ارز ديجيتال با نام نقره ديجيتال شناخته مي‌شود و يكي از قديمي‌ترين آلت كوين‌هاست.

بيت كوين كش

يكي از فورك‌هاي معروف بيت كوين كه با اعمال تغيير بر روي اندازه بلاك‌ها در سال ۲۰۱۷ به وجود آمد. بيت كوين كش در سال ۲۰۱۸ به دو زنجيره ABC و SV تقسيم شد، به طوريكه زنجيره ABC با نام بيت كوين كش به فعاليت خود ادامه داد.

دليل محبوبيت ارزهاي ديجيتال

ارزهاي ديجيتال به دليل بازار پرنوسان‌شان، فناوري كه در آن‌ها به كار رفته و همچنين ايده‌هاي آزادي‌خواهانه‌اي كه دارند، به سرعت بين مردم به محبوبيت بالايي دست يافتند.

بازار ارزهاي ديجيتال به دليل نوپايي آن‌ها، نوسانات زيادي دارد و ممكن است در يك روز قيمت يكي از آن‌ها تا چندصد درصد رشد كرده و يا چند ده درصد ريزش كند.

فناوري به كار رفته در ارزهاي ديجيتال با به كارگيري علم رمزنگاري كه پايه آن رياضيات است، امكان تقلب را از افراد مي‌گيرد و سيستم‌هاي پرداختي را در جهت راستگويي تشويق مي‌كند.

علاوه‌ بر اين، جنبه آزادي‌خواهانه و كنار گذاشتن واسطه‌ها باعث شده تا افرادي كه نسبت به سيستم‌هاي مالي سنتي بدبين بودند نيز به سمت ارزهاي ديجيتال متمايل شوند.

سوالات متداول درباره ارزهاي ديجيتال