اصطلاحات عمومي و تخصصي حوزهارزهاي ديجيتال، براي تازه‌واردان به اين عرصه تا حدي گمراه‌كننده است. يكي از شايع‌ترين اين موارد، درك نادرست از بلاك چين، بيت كوين و تفاوت ميان آن‌هاست. آيا اين دو مفهوم هر دو يكي هستند؟ اين دو چه تفاوتي با يكديگر دارند و از چه جنبه‌هايي شبيه هستند؟ با مطالعه اين مقاله به پاسخ اين سؤالات مي‌رسيد.
برخي افراد هنگامي كه مي‌خواهند درباره فناوري بلاك چين صحبت كنند به بيت كوين اشاره مي‌كنند. برخي ديگر هم به‌طور كلي هنگام صحبت از ارزهاي ديجيتال، از بلاك چين نام مي‌برند. در هر حال، اين دو واژه را نمي‌توان به‌جاي هم به كار برد؛ زيرا هر دو به مفاهيم متفاوت اما مرتبطي اشاره مي‌كنند. بنابراين درك تفاوت اين دو مفهوم براي افراد تازه‌كار بسيار مهم است.
در اين مقاله مي‌خواهيم مفاهيم كلي بلاك چين، بيت كوين، ارزهاي ديجيتال و تفاوت ميان آنها را به زبان خيلي ساده بيان كنيم.
يك مقايسه خيلي ساده
بلاك چين يك فناوري است كه اولين بار در بيت كوين مورد استفاده قرار گرفت و شبكه بيت كوين از آن استفاده مي‌كند تا به هدف اصلي خود يعني تمركززدايي برسد.
در حقيقت بلاك چين يك فناوري براي ذخيره هميشگي اطلاعات است كه ارزهاي ديجيتال غيرمتمركز مانند بيت كوين از آن براي تأييد تراكنش‌ها به‌صورت غيرمتمركز استفاده مي‌كنند. اين فناوري مي‌تواند كاربردهاي ديگري هم به‌جز ارز ديجيتال داشته باشد.
براي درك تفاوت بيت كوين و بلاك چين، مي‌توانيم از تشبيهات بسيار ساده استفاده كنيم. لازم نيست راه دوري برويم؛ همه شما هر روز (و حتي همين الان) از اينترنت استفاده مي‌كنيد و درباره آن دانش نسبي داريد؛ پس از اينترنت شروع مي‌كنيم:
- اينترنت، فناوري ويژه‌اي براي اشتراك‌گذاري اطلاعات است.
- موتورهاي جستجو يكي از محبوب‌ترين و شناخته‌شده‌ترين راه‌هاي استفاده از فناوري اينترنت به شمار مي‌روند.
- وبسايت گوگل، يكي از معروف‌ترين و قديمي‌ترين موتورهاي جستجو است.
به همين ترتيب:
- بلاك چين فناوري ويژه‌اي است كه براي ثبت اطلاعات به‌صورت غيرمتمركز به كار گرفته مي‌شود.
- ارزهاي ديجيتال يكي از محبوب‌ترين و شناخته‌شده‌ترين راه‌هاي استفاده از فناوري بلاك چين به شمار مي‌روند.
- بيت كوين به‌نوبه خود، اولين و شناخته‌شده‌ترين نمونه يك ارز ديجيتال است.
درست است كه امروزه بسياري از كاربران اينترنت تمام نيازهاي اينترنتي خود را از طريق گوگل برآورده مي‌كنند؛ اما هيچ‌گاه گوگل را با اينترنت اشتباه نمي‌گيريم و آنها را به‌جاي يكديگر به كار نمي‌بريم. بنابراين اگرچه بيت كوين هم اولين و پرطرفدارترين نمونه كاربردي فناوري بلاك چين است، اما نبايد اين دو را با هم اشتباه گرفت.
مفهوم كلي بلاك چين
اغلب بلاك چين‌ها به‌عنوان يك دفتركل ديجيتالي توزيع‌شده و غيرمتمركز طراحي شده‌اند. به بياني ساده، بلاك چين يك دفتر كل ديجيتال است كه نسخه الكترونيكي يك دفتر كل كاغذي محسوب مي‌شود و وظيفه ثبت فهرستي از تراكنش‌ها را برعهده دارد. براي درك بهتر اين مفهوم لازم است ابتدا با مفاهيم «دفتركل»، «غيرمتمركز» و «توزيع‌شده» بيشتر آشنا شويم. در ادامه، هر يك از اين مفاهيم را به‌طور خلاصه توضيح خواهيم داد.
دفتركل
اگر تا‌كنون دفترهاي ثبت حسابداري را از نزديك ديده باشيد، به‌خوبي با مفهوم دفتركل آشنا هستيد. دفتركل حسابداري، دفتري است كه تمامي معاملات يك شركت يا نهاد اقتصادي، به همراه حساب‌هاي بدهكار و بستانكار در آن ثبت و ذخيره مي‌شود. اما ويژگي خاصي كه دفتركل را از دفترهاي يادداشت معمولي متمايز مي‌كند، ارتباط خاص صفحات آن با يكديگر است. همانطور كه در تصوير زير مي‌بينيد، در پايين هر صفحه از دفتركل، عبارت «نقل به صفحه …» و در بالاي هر صفحه عبارت «منقول از صفحه …» آورده شده است.
دفتر كل حسابداريپس از تكميل هر صفحه، مجموع تمامي حساب‌هاي موجود در اين صفحه، در قسمت «نقل به صفحه …» نوشته شده و به صفحه بعد منتقل مي‌شود. همچنين در ابتداي هر صفحه، مجموع حساب‌هاي صفحه قبل در قسمت «منقول از صفحه …» نوشته مي‌شود. به اين ترتيب تمامي صفحات دفتركل به‌صورت زنجيروار به يكديگر متصل شده و اطلاعات، به‌طور دائمي ثبت مي‌شوند.
حال وقتي از بلاك چين به‌عنوان يك دفتركل صحبت مي‌كنيم، منظورمان يك پايگاه داده ديجيتالي براي ثبت و ذخيره اطلاعات، به‌صورت دائمي و تغييرناپذير است. به بيان دقيق‌تر، بلاك چين يك زنجيره خطي شامل چندين بلاك است كه از طريق روش‌هاي رمزنگاريبه يكديگر متصل و ايمن مي‌شوند. مي‌توان هر بلاك را در بلاك چين مانند يك صفحه از دفتركل در نظر گرفت. رمزنگاري بلاك‌ها نيز شبيه به همان مكانيسمي است كه صفحات يك دفتركل را به يكديگر مرتبط و متصل مي‌كند. البته روش‌هاي رمزنگاري در بلاك چين، بسيار پيچيده‌تر و امن‌تر از دفتركل‌هاي سنتي هستند.
غيرمتمركز بودن
واژه غيرمتمركز به نحوه مديريت دفتركل اشاره دارد. براي درك تفاوت ميان بلاك چين و دفتركل‌هاي سنتي و متمركز، اَشكال مرسوم دفتركل‌هاي متمركز نظير سوابق عمومي فروش مسكن، سوابق يك بانك از برداشت پول از خودپرداز و فهرست موارد فروش فروشگاه اي‌بي (eBay) را در نظر بگيريد. در هر كدام از اين موارد، يك سازمان دفتركل را كنترل مي‌كند؛ يك سازمان دولتي، يك بانك يا يك فروشگاه مانند اي‌بي.
مشكل دفتركل‌هاي متمركز آن است كه قابل‌تغيير هستند و يك نهاد مركزي به‌راحتي مي‌تواند آنها را دستكاري كند؛ زيرا قدرت تصميم‌گيري براي شبكه و تمامي اطلاعات ثبت‌شده در آن، در انحصار يك نهاد خاص است. در مقابل، دفتركل غيرمتمركز (كه فناوري بلاك چين هم نوع خاصي از آن محسوب مي‌شود)، غيرقابل‌دستكاري و تغييرناپذير است؛ زيرا در اين سيستم، قدرت تصميم‌گيري در اختيار تمام اعضاي شبكه است (و نه يك شخص يا نهاد خاص)؛ بنابراين هيچ قدرت مركزي در آن وجود نخواهد داشت.
توزيع‌شدگي
توزيع‌شدگي، مفهومي است كه ساختار يك دفتركل را توصيف مي‌كند. در سيستم‌هاي توزيع‌شده، به‌جاي ذخيره اطلاعات بر روي يك سرور يا يك پايگاه داده خاص، اين اطلاعات در ميان تمام اعضاي مشاركت‌كننده در شبكه منتشر مي‌شود. در مثال‌هاي قبل (دفتركل‌هاي سنتي)، تنها يك نسخه اصلي از دفتركل وجود دارد كه در اختيار يك سازمان دولتي، بانك و يا يك فروشگاه خاص است. ساير نسخه‌هاي دفتركل، صرفاً نسخه پشتيبان به‌حساب مي‌آيد كه هيچ رسميتي ندارد.
در مقابل، فناوري بلاك چين به‌صورت يك دفتركل توزيع‌شده عمل مي‌كند؛ به اين معني كه هيچ نسخه واحدي از دفتركل وجود ندارد و هر كاربري كه تصميم به عضويت و مشاركت در فرايند نگهداري و حفظ شبكه بلاك چين بگيرد، يك نسخه الكترونيكي از داده‌هاي بلاك چين را كه به‌طور مرتب با آخرين تراكنش‌ها به‌روز مي‌شود، به‌همراه ساير كاربران و به‌صورت هم‌زمان در اختيار خواهد داشت. در چنين شرايطي، حتي با هك كردن يا از كار انداختن يكي از پايگاه‌هاي داده نيز نمي‌توان اطلاعات ذخيره‌شده بر روي بلاك چين را تغيير داده و يا حذف كرد.
بلاك چين؛ يك دفتر كل غيرمتمركز و توزيع شده
شبكه‌هاي بلاك چيني، دفتركل‌هاي توزيع‌شده و غيرمتمركزي هستند كه امنيت آنها با استفاده از فناوري رمزنگاري و از طريق مشاركت جمعي بسياري از كاربران كه در سراسر جهان پراكنده هستند، حفظ مي‌شود. اين كاربران با عنوان «نودهاي شبكه» (Nodes) نيز شناخته مي‌شوند كه در فرايند تأييد و اعتبارسنجي معاملات مشاركت مي‌كنند.
فناوري بلاك چين ممكن است در ساير فعاليت‌هايي كه لزوماً نيازي به عمليات مالي ندارند نيز به كار گرفته شود، اما بلاك چين در حوزه ارزهاي ديجيتال، مسئوليت حفظ و حراست از يك بايگاني دائمي از كليه تراكنش‌هاي تأييدشده را برعهده دارد.
نحوه كاركرد بلاك چين
واژه بلاك چين، برگرفته از نحوه سازمان‌دهي اسناد و مدارك در اين سيستم است؛ زنجيره‌اي از بلاك‌هاي به‌هم‌پيوسته كه شامل داده‌ها و اسناد هستند.
به‌بيان خيلي ساده، يك بلاك در بلاك چين، بسته‌اي از داده‌هاست كه فهرستي از اطلاعات تراكنش‌هاي اخير را (در كنار برخي موارد ديگر) در بر مي‌گيرد؛ درست مانند يك فهرست خريد چاپ‌شده روي كاغذ.
اما ويژگي خاص بلاك چين آن است كه بلاك‌ها قابل‌تغيير نيستند (مانند قراردادن هر صفحه كاغذ چاپ‌شده، در يك جعبه مهروموم‌شده). همانطور كه بلاك‌هاي جديد به بلاك چين اضافه مي‌شوند، سابقه‌اي پيوسته از بلاك‌هاي به‌هم‌مرتبط تشكيل مي‌شود (مانند يك دفتركل فيزيكي و صفحات متعدد آن كه سوابق را نگهداري مي‌كند). آن‌چه تا اينجا گفتيم، يك تشبيه بسيار ساده بود اما فرايند واقعي بلاك چين بسيار پيچيده‌تر است.
با اضافه شدن هر بلاك جديد به بلاك چين، تغيير داده‌هاي ثبت‌شده در بلاك‌هاي قبلي بسيار سخت و هزينه‌بر خواهد شديكي از مهم‌ترين دلايل مقاومت بلاك چين در برابر تغيير، حذف يا اصلاح داده‌هاي ثبت‌شده، اين است كه بلاك‌ها با استفاده از يك مكانيسم رمزنگاري به يكديگر مرتبط و ايمن مي‌شوند. به اين معني كه از داده‌هاي موجود در هر بلاك، يك خروجي رمزنگاري‌شده توليد و در بلاك بعد ذخيره مي‌شود (چيزي شبيه به همان مكانيسم مورداستفاده در دفتركل‌هاي حسابداري).
بر‌اساس سازوكار رمزنگاري، هر بلاك جديد به بلاك‌قبلي خود مرتبط مي‌شود زيرا خروجي رمزنگاري‌شده بلاك قبلي، در اين بلاك ثبت شده است. زيبايي اين چينش در آن است كه با اضافه‌شدن هر بلاك جديد به بلاك چين، تغيير داده‌هاي آن عملاً غيرممكن مي‌شود، زيرا بلاك‌ها با رمزنگاري ايمن مي‌شوند و شكستن رمزنگاري و قوانين بسيار پرهزينه و دشوار است.
پس به‌طور خلاصه، يك بلاك چين، زنجيره‌اي از بلاك‌هاي داده به‌هم‌پيوسته است كه به‌ترتيب زماني سازمان‌دهي شده و با اثبات رمزنگاري ايمن مي‌شوند.
همچنين بخوانيد: بلاك چين چگونه كار مي‌كند؟
مفهوم كلي ارزهاي ديجيتال
هريك از ارزهاي ديجيتال براي كاربرد خاصي ايجاد شده‌اند و هريك قوانين و مدل اقتصادي خاص خود را دارند.
به‌زبان ساده، ارز ديجيتال يك شكل ديجيتالي از پول است كه به‌عنوان ابزار معامله در يك شبكه توزيع‌شده از كاربران استفاده مي‌شود. برخلاف سيستم‌هاي بانكداري سنتي، اين معاملات از طريق يك دفتر كل ديجيتال عمومي (بلاك چين) رصد شده و به‌طور مستقيم (بي‌واسطه) ميان كاربران انجام مي‌گيرد.
واژه «كريپتو» در عبارت «كريپتوكارنسي (Cryptocurrency)» به روش‌هاي رمزنگاري اشاره دارد كه براي تأمين امنيت سيستم اقتصادي ارزهاي ديجيتال به كار مي‌روند. الگوريتم‌هاي رمزنگاري همچنين براي كنترل سرعت اعتبارسنجي تراكنش‌ها و نرخ عرضه كوين‌ها در شبكه، مورداستفاده قرار مي‌گيرند.
بيت كوين
بيت كوين اولين و طبيعتاً معروف‌ترين ارز ديجيتال است كه در سال ۲۰۰۹، توسعه‌دهنده‌اي با نام مستعار ساتوشي ناكاموتو آن را به دنيا معرفي كرد. هدف اصلي از ساخت بيت كوين، ايجاد يك سيستم پرداخت الكترونيكي غيرمتمركز و مستقل بود كه امنيت آن با استفاده از راهكارهاي رياضي و روش‌هاي رمزنگاري برقرار مي‌شد.
اگرچه بيت كوين شناخته‌شده‌ترين ارز ديجيتال به‌شمار مي‌آيد، اما در اين حوزه تنها نيست. امروزه ارزهاي ديجيتال ديگري هم وجود دارند كه هر كدام داراي ويژگي‌ها و قوانين خاص خودشان هستند. علاوه بر اين بايد بدانيم كه همه ارزهاي ديجيتال، بلاكچين اختصاصي ندارند. برخي از آنها بر روي بلاك چين‌هاي موجود ايجاد شده‌اند و برخي ديگر بلاك چين اختصاصي خود را كاملاً از ابتدا توسعه داده‌اند.
بيت كوين همانند اغلب ارزهاي ديجيتال، عرضه محدودي دارد. به اين معني كه پس از رسيدن به حداكثر ميزان عرضه، سيستم هيچ بيت كوين ديگري ايجاد نخواهد كرد. حداكثر ميزان عرضه بيت كوين، ۲۱ ميليون واحد است كه اين عدد در ارزهاي ديجيتال مختلف، متفاوت است. معمولاً تعداد كل واحدهاي يك ارز ديجيتال جزو اطلاعات اوليه‌اي است كه در مراحل توسعه آن منتشر مي‌شود.
پروتكل بيت كوين منبع‌باز است و هركسي مي‌تواند كد آن را بازيابي يا كپي كند. در حال حاضر توسعه‌دهندگان بسياري از سراسر جهان در توسعه اين پروژه مشاركت دارند.
جمع‌بندي
بلاك چين يك فناوري براي ثبت اطلاعات بدون امكان تغيير و دستكاري است و براي اولين بار در بيت كوين مورد استفاده قرار گرفت. ارزهاي ديجيتال از بلاك چين استفاده مي‌كنند تا بتوانند بدون نياز به واسطه و سازمان مركزي، امنيت و صحت تراكنش‌هاي شبكه را تضمين كنند. اين فناوري مي‌تواند در حوزه‌هاي ديگري هم مورد استفاده قرار بگيرد.
در اين مقاله سعي شد توضيحات به ساده‌ترين شكل ممكن ارائه شوند تا تفاوت بيت كوين و بلاك چين بدون نياز به پيش‌نيازها درك شود. با اين حال، براي كسب اطلاعات بيشتر پيشنهاد مي‌كنيم مقالات مختلف ديگر درباره بيت كوين و بلاك چين را مطالعه كنيد.
بهترين ارزهاي ديجيتال براي سرمايهگذاري در سال ۲۰۲۱
ارز ديجيتال چيست؟
نرخ بهره يا سود چيست و چطور رفتار مردم يك جامعه را عوض مي‌كند؟
بازار خرسي چيست؟ چطور در اين بازار معامله كنيم؟