تنوع ساده در مقابل بهينه سازي!

بهترين تعريف ارائه شده براي مفهوم متنوع ‌سازي ساده عبارت است از تشكيل يك سبد سرمايه‌ گذاري بر اساس تلفيقي از حدس و گمان و عقل انسان به گونه‌اي كه، مدل‌هاي پيچيده رياضي در آن دخالتي نداشته باشند. طبق اذعان برخي كارشناسان، در بدترين حالت ممكن اين رويكرد مي‌تواند، ريسك سبدهاي سرمايه گذاري را شديداً افزايش دهد. تحقيقات انجام شده طي سال‌هاي اخير نشان مي‌دهد كه، اين روش متنوع سازي آگاهانه اما بدون استدلال، به اندازه همان فرمول‌هاي بهينه سازي پيچيده و موهوم، تاثير گذارند.

متنوع سازي ساده يا پيچيده؟

تعجب برانگيز نيست كه، سرمايه گذاران حقيقي به ندرت از روش‌هاي پيچيده تخصيص دارايي استفاده كنند. اين مدل‌ها اسامي ناآشنا و عجيبي دارند؛ مدل بهينه سازي ميانگين واريانس، روش شبيه سازي مونت كارلو، مدل بهينه سازي ترينور بلك و… مثال‌هايي از اين روش‌هاي پيچيده هستند كه، همگي آن‌ها براي ساختن يك سبد سرمايه گذاري بهينه تدوين شده‌اند. در واقع هدف اين مدل سازي‌ها، دست يافتن به رؤياي هميشگي سرمايه گذاران، يعني بدست آوردن بيشترين سود با كمترين ريسك ممكن مي‌باشد.دو تحقيق در مورد نظريه بهينه سازي تحت عنوان “بهينه سازي در مقابل متنوع سازي ساده؛ چگونه يك استراتژي تشكيل سبد ۱/N موثر است؟”در مدرسه كسب‌ و كار لندن توسط دكتر ويكتور دميگول و همكارانش انجام شده است كه، در مخالفت با كارآمدي مدل‌هاي پيچيده، دلايلي در اين پژوهش‌ها بيان شده‌اند. طبق نتايج، تفاوت عملكرد اين روش‌ها از نظر آماري قابل توجه نيست اما، آن‌ها اذعان مي‌نمايند كه، مدل‌هاي ساده در مجموع عملكرد بهتري دارند.

آيا رويكرد سرمايه گذاران حقيقي در خريد مقدار كمي از تعداد زيادي سهام مختلف، كارايي لازم را ندارد؟

اين يك موضوع بسيار مهم و از اصول اساسي سرمايه گذاري است. طبق روايات تاريخي، يك خاخام يهودي به نام اسحاق بار آها، پدر تمام نظريات متنوع سازي بوده است. او در قرن چهارم اين موضوع را بيان كرد كه، دارايي‌هاي خود را به سه بخش مساوي تقسيم كنيد. ثلث اول و دوم را در زمين و كالا سرمايه گذاري نموده و يك سوم باقي مانده را نيز به صورت پول نقد نگهداري كنيد. پس واضح است كه اين توصيه امروزه پس از گذشت ۱۶۰۰ سال نيز، همچنان مطلوب و كاربردي است. از نظر بعضي منتقدين، بسيار بعيد به نظر مي‌رسد كه، با تقسيم سرمايه به سه بخش مساوي و نگهداري دارايي‌ها به صورت املاك، اوراق بهادار (معادل مدرن كالا) و پول نقد، بتوان بازدهي در حد مطلوب كسب كرد. از طرف ديگر، نمودارهاي دايره‌اي مرسوم كه براي نمايش وضعيت سبدهاي كم، متوسط و پُر ريسك به كار مي‌روند، بسيار واضح بوده و احتمالاً مشكلي در بازدهي اين رويكرد سرمايه گذاري، در آن‌ها مشاهده نمي‌شود. حتي خود هري ماركوويتز كه به خاطر مدل‌هاي بهينه سازي كه ارائه كرده، جايزه نوبل اقتصاد را برنده شد نيز، سرمايه خودش را بطور مساوي در سهام و اوراق قرضه سرمايه گذاري مي‌كند. بديهي است كه، او فقط بر اساس دلايل روانشناسي چنين استراتژي سرمايه گذاري را در پيش گرفته است. واضح و روشن بود كه، ماركوويتز بر اساس تئوري‌هاي برگزيده خودش سرمايه گذاري نكرده بود و از اين بابت خرسند به نظر مي‌آمد.

نشانه‌ها و شرايط ساده نگري

به منظور بررسي دقيق‌تر ويژگي‌هاي اين استراتژي تخصيص دارايي، در ادامه به ذكر مثال‌هاي ديگري مي‌پردازيم. مارتين وبر، استاد مالي و بانكي آلماني بيان مي‌كند؛ گونه‌هاي مختلفي از مدل‌هاي ساده وجود دارند كه، عملكرد برخي از آن‌ها نسبت به سايرين بهتر است. در مقابل پروفسور شلومو بنارتزي از دانشگاه كاليفرنيا، ديدگاه متفاوتي دارد. از نظر او سرمايه گذاراني كه بيش از حد بر سادگي تمركز دارند، به شدت تحت تأثير چيزهايي قرار مي‌گيرند كه، توسط ديگران به آن‌ها ارائه مي‌شود. به همين دليل، اگر آن‌ها به يك كارگزاري بورس مراجعه نمايند، ممكن است پس از خريد تعداد زيادي سهام متفرقه از آنجا خارج شوند و يا اگر با يك متخصص اوراق قرضه مواجه شوند، احتمالاً با حجم فوق ‌العاده بالايي اوراق بدهي خريداري كنند. علاوه بر اين در بازار بورس، سهام مختلفي با ارزش بازار كم يا زياد، سطح كيفي و اعتباري متفاوت و… وجود دارند كه، هرگونه تعصب نسبت به آن‌ها مي‌تواند، به فاجعه‌اي بزرگ يا حداقل يك سبد سرمايه گذاري با كارايي كمتر از سطح مطلوب منتهي شود. در همين راستا ممكن است، مفهوم سادگي به معناي نادرستي تعبير شود. ساده نگري به معناي ناآگاهي و زودباوري، به احتمال بسيار زياد به مشكلات عديده‌اي منجر خواهد شد. با اين حال، اگر افراد غير حرفه‌اي و نا‌آشنا با مدل سازي فني پيچيده، استراتژي ساده نگري را بر اساس مفهوم واقعي آن، يعني رويكردي معقول و منطقي در پيش بگيرند، هيچ دليل موجهي براي شكست آن وجود ندارد. به عبارت ديگر، موضوع قابل بحث در اين زمينه، ديدگاه منفي و به ‌كار ‌بردن تعابير تحقير آميز در مورد مفهوم سادگي است.

پيچيدگي هم راهگشا نيست!

استراتژي پيچيده و استفاده از مدل‌هاي خاص و پيشرفته، لزوماً منجر به موفقيت در سرمايه گذاري نمي‌شوند. پيچيدگي در ذات بازارهاي مالي است و اين موضوع به قدري روشن است كه، فعل و انفعالات مبهم آن، به ندرت موجب شگفتي فعالان اين بازار مي‌شود. در واقع تركيب اقتصاد، سياست و عوامل انساني، وحشتناك است. متغيرهايي در بازار بورس وجود دارند، كه لزوماً همه آن‌ها نمي‌توانند بطور كامل و مؤثر در يك مدل رياضي گنجانده شوند. مدل‌هاي پيچيده فني، هميشه در معرض خطر شوك‌هاي غير قابل پيش بيني يا تركيبي از چنين عواملي قرار دارند. دكتر ويكتور دميگول و همكارانش معتقدند كه، روش‌هاي پيچيده بطور جدي به واسطه مسائل محاسباتي محدود مي‌شوند. از نظر آماري اثبات شده است كه، بازده مورد انتظار از دارايي‌ها مجهول است و پيش بيني دقيق آن‌ها، منجر به خطاهاي محاسباتي بزرگي مي‌شوند. در نتيجه سبد سرمايه گذاري كه، بر اساس معيارهاي منطقي تشكيل شده و به صورت منظم و دوره‌اي مورد ارزيابي قرار گيرد؛ همچنين بر مبناي شرايط جاري بازار مجدداً متعادل سازي شود، نه تنها از منظر عقلي قابل درك است، بلكه مي‌تواند از برخي مدل‌هاي فني كه به واسطه پيچيدگي و ابهام خود محدود شده‌اند نيز، عملكرد بهتري داشته باشد. در واقع زماني كه امكان گنجاندن تمام متغيرهاي ضروري در مدل وجود نداشته باشد و يا اين استراتژي حين وقوع تغيير در شرايط بازار، نتواند خود را به اندازه كافي با اوضاع جديد وفق دهد، مدل‌هاي پيچيده عملكرد مناسبي از خود به نمايش نمي‌گذراند. همچنين فارغ از مبحث تنوع در نوع دارايي‌ها، همگان مي‌دانند كه، يك سبد دارايي بايد خودش به صورت ذاتي متنوع باشد. در اين زمينه طرفداران رويكرد متنوع سازي ساده بيان مي‌كنند داشتن بيش از ۱۵ سهم در يك سبد، لزوماً منجر به افزايش كارايي سرمايه گذاري نخواهد شد. بنابراين يك سبد سهام بسيار متنوع، ممكن است اثرات نامطلوب غير منتظره‌اي در پي داشته باشد.

كلام پاياني

تنها موضوعي كه همگان با آن موافق هستند اين است كه، متنوع سازي يك اصل كاملاً ضروري است. اما فوايد مدل سازي پيچيده رياضي، نامشخص است و بسياري از سرمايه گذاران حتي نحوه عملكرد آن‌ها را نيز نمي‌دانند. اگرچه مدل‌هاي كامپيوتري مي‌توانند بسيار موثر به نظر برسند اما، ريسك نقص علمي هميشه وجود دارد. هرچند بازدهي خوب برخي از اين مدل‎‌ها قابل انكار نيست ولي، لزوماً همه آن‌ها بهتر از روش‌هاي ساده عمل نمي‌كنند. ضرب المثل قديمي “به آن چيزي كه مي‌شناسيد و درك مي‌كنيد، بچسبيد!” در واقع به سرمايه گذاري در ابزار مالي كه عميقاً آن را متوجه مي‌شويم و رويكرد تخصيص دارايي ساده، اشاره مي‌نمايد.