بزرگترين دشمن شما در معامله گري همان كسي است كه هرروز صبح در آينه او را مي‌بينيد. (جسيكا شوارتزر)
احساسات و عواطف كه در زندگي عادي ما را ممتاز ميكنند در بورس براي ما مشكل‌ساز مي‌شوند. معامله گران زيادي تنها به اين دليل كه متوجه نشدند چه الگوي ذهني اشتباهي دارند و عملاً چه چيزي باعث شده تا در بازار بورس موفق نشوند براي هميشه از بازار خداحافظي كردند. اگر ندانيم مشكل كارمان كجاست هرگز نمي‌توانيم آن را حل كنيم.
حتما بخوانيد: روانشناسي استراتژي نوسان گيري در بورس
روانشناسي بازار بورس و روانشناسي معامله گر دو مطلب كاملا مجزا از يكديگر هستند. در روانشناسي بورس يا بهتر بگويم رفتار شناسي بازار شما به بررسي رفتار سهام مي‌پردازيد؛ اما در روانشناسي معامله گر شما به موضوع شناخت خود و تغيير الگوهاي ذهني اشتباهتان خواهيد پرداخت.
داشتن چارچوب ذهني اشتباه در هنگام ورود به بازار بورس چيزي كاملاً طبيعي است. چراكه ما سعي مي‌كنيم بازار را همان‌گونه كه دنياي اطرافمان را درك مي‌كنيم درك كنيم.
طرز تفكر و انتظارات ما از بازار در هنگام ورود به آن مي‌تواند مانند يك مانع منجر به شكست ما در بازار شود. اولين مرحله در برطرف كردن اين موانع شناخت خود است. اگر ما ندانيم كه چه رفتارها و تفكرات اشتباهي داريم هرگز نمي‌توانيم آنها را اصلاح كنيم چون حتي از وجودشان باخبر هم نيستيم.
من در اين مقاله ابتداي به شناخت چارچوب‌هاي ذهني اشتباه فعلي مي‌پردازيم و بعد جايگزين آن‌كه چارچوب صحيح و حرفه‌اي هست را معرفي مي‌كنم و درنهايت تكنيكي كه منجر به جايگزين كردن آنان باهم مي‌گردد را به شما آموزش خواهم داد. اميدوارم كه سرمايه گذاري در بازار بورس براي شما به كاري موفقيت‌آميز تبديل گردد.
چارچوب‌هاي ذهني اشتباه در معامله گري بازار بورس
ويژگي‌هاي انسان اقتصادي كه در تئوري‌هاي كلاسيك اقتصاد در نظر گرفته‌اند انساني است كه در معاملاتش منطقي، عقلاني، بي‌احساس و كاملاً منفعت‌طلب است و هدفي جز استفاده مادي و منفعت جاري خود ندارد. مي‌داند دقيقاً به دنبال چيست و با طمع، ترس، ترديد يا وحشت‌زدگي كاملاً غريبه است؛ اما حيف كه انسان واقعي حتي از دور شباهتي به اين موجود تخيلي ندارد.
حتما بخوانيد: كاربرد روانشناسي عرضه و تقاضا در بازار سرمايه
مثال فرض كنيد شما و يك نفر غريبه درمجموع ۱۰۰ يورو هديه بگيريد. به شرطي كه غريبه تعيين كند كه هركدام از شما چه مقدار از اين پول را برداريد و شما هم آن را قبول يا رد كنيد و اگر شما نپذيريد به هيچ‌كدام از شما چيزي نمي‌رسد.
خب احتمالاً با تقسيم ۵۰-۵۰ بين هر دو نفر كاملاً موافقيد و منصفانه به نظرتان مي‌آيد اما اگر طرف مقابل بگويد ۷۰ درصد سهم خودش و ۳۰ درصد هم براي شما آن موقع چه؟
احتمالاً نمي‌پذيريد تا به قيمت از دست دادن سهم خودتان درس عبرتي به آن انسان حريص بدهيد؛ اما انسان اقتصادي به‌هيچ‌عنوان چنين احساساتي ندارد و در تمام حالات حتي اگر فقط قرار باشد يك يورو هم به او برسد مي‌پذيرد چون به‌هرحال از هيچي بهتر است.
براي همين ما نياز به داشتن يك چارچوب سفت‌وسخت براي محافظت در مقابل احساسات براي موفقيت در بازار بورس يا سرمايه گذاري در هر نوع بازار مالي هستيم. دانشمندان فرآيندي كه در آن شخص موفق نمي‌شود بين احساسات و عواطف خود با اهداف منطقي كه دارد هماهنگي ايجاد كند را ناسازگاري ادراكي ناميده‌اند؛ كه درواقع با داشتن حس بد همراه است و معمولاً باعث مي‌شود كه اطلاعاتي را كه با سيستم ارزش ما هماهنگ نيست به‌طور خودكار حذف كنيم.
آندره كوستالوني مي‌گويد: ده درصد از عكس‌العمل‌ها در بورس مبتني بر واقعيت‌هاي اقتصادي است و مابقي آن در حيطه روانشناسي است.
خب حال كه مي‌دانيم عواطف و احساسات ما منجر به خطاهاي ما در معامله گري مي‌گردند و هيچ‌كدام از ما حتي شبيه به انسان اقتصادي گفته‌شده در تئوري‌هاي اقتصاد كلاسيك نيستيم بهتر است آنها را بشناسيم و كنترلشان كنيم.
اولين مرحله در هر تغيير خودشناسي است. وقتي مي‌خواهيم تغيير كنيم بايد بدانيم كه قرار است چه چيزهايي را تغيير دهيم. افكار و عقايدي را كه با اهداف ما هم سو نيستند بشناسيم. اين كار خيلي هم راحت نيست بهترين روشي كه مي‌توان براي اين موضوع داشت تهيه يك ژورنال ثبت حالات روحي و رواني در هنگام معاملات است.
حتما بخوانيد: تله تحليل گري در بازار بورس چگونه شما را به دام مي‌اندازد؟
قوانيني براي خريدوفروش خودتان مشخص كنيد و يا ممكن است استراتژي از قبل داشته باشيد. بهتر است استراتژي‌تان تركيبي از تحليل بنيادي، تحليل تكنيكال و رفتارشناسي سهام باشد. با پول كم اين آزمايش را انجام دهيد و سعي كنيد تنها نكته مهم برايتان خريدوفروش صحيح بر اساس استراتژي‌تان باشد.
مي‌توانيد يك برگه را برداريد و در آن جدول‌بندي كنيد. در ستوني از جدول سهامي كه خريده‌ايد بنويسيد و در ستوني ديگر قيمت‌هاي ورود و خروجتان را بنويسيد. همچنين ستون سومي در نظر بگيريد تا بتوانيد حالات روحي خود را در زمان انجام آن معامله بنويسيد.
آيا استرس داشتيد؟ آيا ترسيده بوديد؟ و يا اينكه طمع كارانه به دنبال سودي بيشتر از مقدار سودي كه استراتژي‌تان براي شما به ارمغان آورده بوده‌ايد.
سعي كنيد ژورنالي كه براي اين كار مي‌سازيد ساده و قابل‌فهم باشد. اكثر مواقع به خاطر سختي پر كردن اين ستون‌ها افراد تمايل چنداني به انجام و ادامه بلندمدت آن ندارند. اگر چنين حالتي داريد مثل ترس طمع هيجان استرس و … در همان لحظه آنها را ثبت كنيد و ذهن فراموش‌كار انساني نسپاريد. براي تشخيص بهتر اين خطاهاي ذهني و معامله گري پيشنهاد مي‌كنم مقاله «روانشناسي معامله گري كليد رسيدن به سود مستمر» را مطالعه كنيد
بعدازاينكه توانستيد الگوهاي اشتباه خود را تشخيص دهيد همان چيزهايي كه مانع از انجام درست استراتژي‌تان مي‌شود حال زمان تغيير آنها مي‌رسد است.
چهارچوب‌هاي ذهني درست در معامله گري بازار بورس
انسان هرگز نمي‌تواند بي‌احساس باشد اما داشتن يك چارچوب ذهني درست و سفت‌وسخت كه قبلاً تست‌شده باشد و بازدهي خود را ثابت كرده باشد مي‌تواند از دخيل شدن احساسات در تصميماتمات معامله گري جلوگيري كند، كه همين تفاوت معامله گران حرفه‌اي و مبتدي است؛ چراكه آنها نيز همچون ساير انسان‌ها داراي احساسات هستند اما با داشتن نظم و چارچوب درست مانع از تأثير اين احساسات بر معاملاتشان مي‌شوند.
در بازار بورس و ساير بازارهاي مالي اكثر مردم احساساتي عمل ميكنند چون سرمايه آنها در معرض خطر است و سختي آن عاقل بودن شماست. جان مينارد كينز مي‌گويد «چيزي سخت‌تر از اين نيست كه در دنيايي ديوانه، بخواهي عاقلانه رفتار كني»
چارچوب صحيح به معناي داشتن انتظارات درست و به‌جا از بازار و همچنين تفكر درست راجع به نحوه موفقيت يك فرد است.
شما قرار نيست كه بتوانيد نتيجه هر معامله را درست پيش‌بيني كنيد. شما نياز نداريد كه در همه معاملاتتان سود كنيد. ضرر جزء جدايي‌ناپذير معامله گريست و هرگز نمي‌توانيد آن را حذف كنيد. به‌شخصه زماني معامله گريم متحول شد كه يك جمله را از كتاب معامله گر منضبط نوشته مارك داگلاس خواندم كه مي‌گفت: زيانت را بپذير در غير اين صورت بايد تمام پارامترهاي تأثيرگذار بر قيمت سهم را بشناسي مثل احساسات و عواطف سهامداران آن و دلايلي كه مي‌خواهند سهامشان را بفروشند و هزاران پارامتر ديگر كه عملاً غيرممكن است.
حتما بخوانيد: مالي رفتاري چيست؟
ما نمي‌توانيم نتيجه يك معامله را پيش‌بيني كنيم. درواقع نتيجه يك معامله كاملاً تصادفي است. حال شايد با خود بگوييد پس چه نيازي به تحليل بنيادي، تحليل تكنيكال و يا مديريت سرمايه داريم زماني كه نمي‌توانيم نتيجه يك معامله را پيش‌بيني كنيم.
درست است كه نمي‌توانيم نتيجه يك معامله را پيش‌بيني كنيم اما مي‌توانيم با رعايت يك استراتژي خاص و استفاده از تحليل‌هاي نام‌برده شانس موفقيت خود را افزايش دهيم. حال مي‌توان گفت با داشتن شانس بيشتر در تعداد معاملات بالا اين موضوع قابل پيش‌بيني هست كه تعداد پيروزي‌هايمان بيشتر از شكست‌هايمان باشد.
پس دو اعتقاد را به ياد داشته باشيم اول اينكه نتيجه‌اي هيچ‌كدام از معاملات به‌تنهايي قابل پيش‌بيني نيست؛ دوم اينكه نتيجه تعداد بالايي از معاملات در صورت داشتن يك استراتژي مناسب و رعايت آن به نفع ما خواهد بود.
تغيير چارچوب‌ها و عقايد در معامله گري بازار بورس
با شناسايي رفتارها و الگوهاي اشتباه در معامله گري مي‌توانيم آن هارا با تكنيكي كه مارك داگلاس به آن خود انضباطي مي‌گويد تغيير دهيم و الگوها و عقايد درست را جايگزين آنها كنيم.
خود انضباطي تكنيكي ساده اما كاربردي است. اگر شما از تاريكي ترس داشته باشيد راهكار مقابله با آن چيست؟ درست است بايد خود را در دل تاريكي شب قرار دهيد تا كم‌كم متوجه شويد كه چيزي براي ترسيدن وجود ندارد. به زبان عاميانه مي‌گويند با ترس خود روبه‌رو شويد. اگر شما مدتي كاملاً برخلاف باورتان عمل كنيد به‌تدريج انرژي نهفته در باورتان تضعيف‌شده و جاي خود را به باور جديد مي‌دهد. حال زماني كه باورها و ترس‌هاي اشتباه خود را شناسايي كرده زمان تغيير آن است.
بر خلافشان عمل كنيد. البته اين كار را با پول كم انجام دهيد مثلاً جايي كه وسوسه مي‌شويد برخلاف استراتژي‌تان سهامتان را بفروشيد دست نگه‌داريد به هر قيمتي كه شده با آن مقابله كنيد البته چون سرمايه شما در اين مرحله كم است احتمالاً به‌راحتي بتوانيد كار درست را انجام دهيد. پس از انجام كار درست براي دفعات متوالي خواهيد ديد كه نتايج بهتري كسب مي‌كنيد و درنتيجه باور مربوط به ترستان براي انجام كار اشتباه از بين مي‌رود و جاي خود را به باور صحيح مي‌دهد.
حتما بخوانيد: ۱۹ توصيه براي سرمايه گذاري در بورس سهام
پيشنهاد من همواره به دانش‌آموختگاني كه به آنان معامله گري در بازار بورس را آموزش مي‌دهم اين است كه ۲۰ تا ۳۰ معامله اول خود را با مقدار كمي پول انجام دهند. مقداري كه سود و زيانش به‌هيچ‌عنوان اهميتي برايشان نداشته باشد. خب وقتي سود و زيان برايتان مهم نباشد راحت‌تر مي‌توانيد به درست معامله كردن فكر كنيد. زماني كه ۳۰ معامله درست انجام دهيد عملاً برخلاف تمام باورهاي اشتباهات گذشته‌تان عمل كرده‌ايد. اين كار سه نتيجه فوق‌العاده دارد:
- اول اينكه انرژي باورهاي غلطتان تخليه‌شده و چارچوب صحيح معامله گري در شما شكل مي‌گيرد.
- دوم اينكه با ديدن نتايج شما به اعتمادبه‌نفس دست پيدا مي‌كنيد و مي‌دانيد تنها با انجام همين كار مي‌توانيد هميشه سودآور باشيد. زماني كه اعتمادبه‌نفس درون شما به وجود آيد ترس از بين مي‌رود و ترس سرمنشأ تمام خطاهاي معامله گري است.
- سومين اثر شگفت‌انگيز آن تبديل‌شدن معامله گري صحيح براي شما به يك عادت است. زماني كه در تعداد بالا اين كار را تكرار كرده‌ايد معامله گري از سطح خودآگاه شما وارد ناخودآگاهتان مي‌گردد و درنتيجه شما به يك معامله‌گر منضبط و حرفه‌اي تبديل مي‌شويد.
سخن پاياني
در پايان مي‌خواهم بگويم كه موفقيت در معامله گري نيازمند تلاش و پشتكار فراوان است. براي يادگيري و سرمايه گذاري حتماً از اساتيدي استفاده كنيد تا به شما آموزش بورس و سرمايه گذاري در آن را ارائه دهند. چراكه گذراندن اين مسير به‌تنهايي كار سخت و دشواري است. هرگز نااميد نشويد به گفته وينستون چرچيل موفقيت به معناي افتادن در ورطه شكست بدون از دست دادن اشتياق است.
هيچ راهي براي يك‌شبه پولدار شدن نيست و تنها با تلاش و پشتكار و آموزش بورس به روش صحيح و حرفه‌اي است كه موفقيت حاصل مي‌شود. براي خود هدف‌گذاري كنيد اما واقع‌گرايانه و براي رسيدن به آن برنامه‌ريزي كنيد كتاب بخوانيد و پيشرفت كنيد. معامله گري چيزي بسيار فراتر از تحليل تكنيكال و تحليل بنيادي است. درواقع معامله گري يك سبك زندگي است.
اميدوارم كه اين مقاله براي شما مفيد واقع‌شده باشد از شما مي‌خواهم كه نظرت و تجاربتان را براي ما به اشتراك بگذاريد. موفق و پيروز باشيد.
كالج تي بورس با تجربه 6 سال آموزش بورس ، دوره "معامله گر حرفه‌اي" كه شامل تحليل بنيادي، تحليل تكنيكال، رفتارشناسي بازار سهام، مديريت سرمايه در بورس و روانشناسي معامله گر است را به صورت حضوري در دوره آموزش بورس در مشهد , شيراز , اصفهان , كرمان , تهران , اصفهان , نيشابور , آموزش بورس در ساري و همچنين دوره آموزش بورس آنلاين براي ساير شهرها برگزار مي‌كند. هر كسي براي معامله آنلاين در بازار بورس، نياز به دريافت كد بورسي غير حضوري دارد.پيشنهاد مي‌شود حتما آموزش دريافت كد بورسي غير حضوري را مطالعه كنيد.
بهترين ارزهاي ديجيتال براي سرمايه‌گذاري در سال ۲۰۲۱
ارز ديجيتال چيست؟
تفاوت بيت كوين و بلاك چين چيست؟
نرخ بهره يا سود چيست و چطور رفتار مردم يك جامعه را عوض مي‌كند؟
بازار خرسي چيست؟ چطور در اين بازار معامله كنيم؟